Allah insanı eşrefi mahlukat olarak yaratmıştır. Bundan dolayı mahlukat arasında insanın yeri farklıdır. Akledebilir, iradesiyle seçim yapabilir, emanete sahip çıkabilir… İnsanı insan yapan pek çok özellikten bahsedebiliriz. İnsanın özelliklerinden biri de içindeki sonsuza kadar yaşama arzusudur. Evet, insan sonsuza kadar yaşayacaktır ama bu dünya da değil. Bu dünyadan garip bir yolcu gibi geçtikten sonra, iradesiyle karar verip yaptığı fiillerden dolayı hesaba çekilir. Gideceği son menzilde ise sonsuza kadar kalır. Bu yüzden insanın içindeki sonsuza kadar yaşama isteği sadece bir arzu değil hakikatin kendisidir.
Sonsuzluk kavramını ve bu kavramın beraberinde getirdiği ölüm, ahiret, hesap, amel gibi kavramları tefekkür etmeyip sadece gündelik işlerine odaklanan insan ziyandadır. Çünkü bu kavramlar, üzerinde tefekkür edilmeden tam olarak anlaşılmaz. Tefekkür etmek kimimize zor gelse de Gazzali’ye göre gündelik hayatımızda çok basit olan bir olayı bile tefekkür için bir vesile yapabiliriz. Mesela göğe bakmak!
Gazzali göğe bakmanın faziletini 10 madde de özetlemiştir. Ona göre göğe bakmanın 10 fazileti şudur;
1-Vesveseleri azaltır.
2-Hüzün ve kederi azaltır.
3-Korku vehmini giderir.
4-Allah’ı hatırlatır.
5-Kalpte Allah’ın büyüklüğünü yayar.
6-Kötü düşünceleri giderir.
7-Karamsarlık hastalığına iyi gelir.
8-Âşıkları teselli eder.
9-Sevenleri birbirine alıştırıp yakınlaştırır.
10-Ve o, duaların kıblesidir...
Gökyüzü insanın gözüne sonsuzmuş gibi görünür. İnsanın içindeki sonsuzluk duygusuyla gökyüzünün sonsuzluğunu gören insanın;
Vesveseleri azalır çünkü zihni meşgul eden gereksiz düşüncelerden uzaklaşır.
Hüzün ve kederi azalır çünkü göklerin genişliği ruhunu da genişletir.
Korku vehmini gider çünkü insan bilmediğinden korkar. Göklerin düzeni her gün gece ve gündüzün bir plan hâlinde, Allah'ın kaderi dahilinde akıp gitmesi bütün bilinmeyenleri Allah’ın bildiğini insana hatırlatır. Böylece insan korku ve vehimlerinden kurtulur.
Allah’ı hatırlar çünkü göklerin direksiz bir şekilde ayakta kalması ancak Allahın kudreti, onun varlığı iledir. Yer çekimine karşı çıkan bulutlar ve direksiz bir şekilde ayakta duran gökler ve evrenin sonsuzluğu insana Allah'ı hatırlatır.
Kalpte Allah’ın büyüklüğü yayılır çünkü Allah’ı anan kalp onun haşmetini idrak edip ürperir. Ve gönülde onun büyüklüğü yayılır. Haşmeti hissedip kalbi ürperen insan artık farz ibadetleri zorunluluk olarak değil, içinden gelerek huşu ile yerine getirir.
Kötü düşünceleri gider ve karamsarlık hastalığına iyi gelir çünkü gökyüzü Allah’ın rahmetinin bir tesellisidir. Göklerde bulunan bulutlar olmasaydı yağmur yağmazdı. Yağmur olmasaydı topraktan mahsul çıkmazdı. Gıda mahsulü olmadan da insan yaşayamazsın. İşte bütün bunlar bir rahmetin tecellisidir. Allah'ın insan üzerindeki rahmetini düşünen insan kötü düşünceler ve karamsarlıktan uzaklaşır.
Âşıkları teselli eder ve sevenleri birbirine alıştırıp yakınlaştırır çünkü sevdiği ile aynı gök kubbenin altında olduğunu düşünen kişi kendini sevdiğine yakın hisseder ve teselli olur.
Ve o (gökler), duaların kıblesidir çünkü Rahmân, Arş’a kurulmuştur. (Taha Suresi 5. Ayet) Ayrıca Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) miraçta Rabbimizle görüştürülmek için göklere çıkarıldı. Allah’ın makamı var mıdır gibi sorular akla gelse de bu çok detaylı bir konudur. Buradan çıkarım yapmamız gereken nokta her dua Allah’a arz edilir. Rabbimizin makamı ise göklerdedir.
Gazalinin 10 madde de özetlediği göğe bakmanın fazileti herkeste farklı bir şekilde zuhur edebilir. Burada kaçırmamız gereken husus en insani özelliklerimizden olan tefekkür edebilme özelliği sadece mütefekkirlere has, binlerce sayfa kitap okuduktan sonra yapılan bir olgu değil. Tefekkür etmek isteyen her an görebileceğimiz göğe bakarak bile tefekkür edebilir.
O, yedi göğü tabaka tabaka yaratandır. Rahmân'ın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin. Bir kere daha bak! Hiçbir çatlak (ve düzensizlik) görüyor musun? Sonra tekrar tekrar bak; bakışların (aradığı çatlak ve düzensizliği bulamayıp) âciz ve bitkin hâlde sana dönecektir.
Mülk Suresi 3 – 4. Ayetler
